Επιμέλεια:
Ελένη Φουσέκα
Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Ελένη Φουσέκα
Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Το
μητρικό γάλα είναι το σημαντικότερο δώρο που μας έχει χαρίσει η φύση. Είναι
κάτι παραπάνω από μια απλή τροφή. Αποτελεί την ιδανική τροφή για τα μωρά και
παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά στην σωστή αναλογία καθώς και όλο το νερό που
χρειάζεται ένα βρέφος έως 6 μηνών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και την
νευροαναπτυξιακή εξέλιξη. Έχει την δυνατότητα να προσαρμόζεται στις ανάγκες του
μωρού, τόσο κατά την διάρκεια της ημέρας, διαφορετική σύσταση μητρικού γάλακτος
το πρωί σε σχέση με το βράδυ, όσο και
στο πέρασμα των μηνών, διαφορετική σύσταση τις πρώτες ημέρες, τον πρώτο μήνα,
τον δεύτερο μήνα κ.ο.κ.
Αν κάθε
παιδί θήλαζε μέσα στην πρώτη ώρα από τη γέννηση του, τρεφόταν μόνο με μητρικό
γάλα τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του, και συνέχιζε να θηλάζει μέχρι την
ηλικία των δύο ετών, περίπου 800.000
ζωές παιδιών θα σώζονταν κάθε χρόνο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η UNISEF
συστήνουν: «Τα βρέφη πρέπει να θηλάζουν
αποκλειστικά για τους πρώτους 6
μήνες της ζωής τους, για να έχουν την ιδανική αύξηση, ανάπτυξη και
υγεία. Μετά την περίοδο αυτή, και προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες
διατροφικές τους ανάγκες, τα βρέφη πρέπει να σιτίζονται με ασφαλή και επαρκή
συμπληρωματική τροφή, ενώ παράλληλα συνεχίζουν
τον μητρικό θηλασμό ως τα 2 χρόνια της ζωής, ή και περισσότερο εφόσον το
επιθυμούν μητέρα και παιδί.»
Οι νέες
μητέρες βομβαρδίζονται με συμβουλές, διατροφικούς «κανόνες» και περιορισμούς,
με αποτέλεσμα συχνά να αναρωτιούνται πως ο θηλασμός μπορεί να επηρεάσει την
διατροφή τους. Οι συχνότεροι διατροφικοί μύθοι είναι: Για να έχεις γάλα πρέπει
να πίνεις γάλα, Στον θηλασμό απαγορεύονται τα όσπρια, λαχανικά όπως το λάχανο,
το σκόρδο ή τα μπαχαρικά, Απαγορεύεται η κατανάλωση καφέ ή αλκοόλ. Ποια είναι όμως η αλήθεια;
Για να έχεις γάλα πρέπει να
πίνεις γάλα, πολλά υγρά και να τρως σούπες ;
Δεν
υπάρχουν «μαγικές» τροφές που αυξάνουν την ποσότητα του παραγόμενου γάλακτος. Ο
άνθρωπος είναι το μοναδικό θηλαστικό που καταναλώνει γάλα άλλων ζώων ακόμα και
μετά την βρεφική ηλικία. Όλα τα θηλαστικά έχουν την ικανότητα να παράγουν γάλα
προσαρμοσμένο στις ανάγκες των μικρών τους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Δεν
υπάρχουν αποδείξεις ότι κάποιες τροφές ή ποτά επηρεάζουν την παραγωγή γάλακτος.
Η παραγωγή γάλακτος καθορίζεται κυρίως από το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης.
Πόσο
νερό πρέπει να πίνει μια θηλάζουσα;
Η κάθε μητέρα είναι διαφορετική επομένως και οι
ανάγκες για υγρά διαφέρουν από μητέρα σε μητέρα . Είναι αλήθεια πως οι
περισσότερες μητέρες διψούν κατά το θηλασμό γι΄αυτό και θα πρέπει να έχουν
πάντα δίπλα τους διαθέσιμο τουλάχιστον ένα ποτήρι νερό. Είναι συνήθως αρκετό
για μια γυναίκα να πιει νερό όταν είναι διψασμένη. Μάθετε να ακούτε τα μηνύματα
του σώματος σας. Τα σκουρόχρωμα ούρα, η σπάνια ούρηση, η ξηροστομία και η
δυσκοιλιότητα είναι μερικά από αυτά. Η λήψη παραπάνω υγρών με το ζόρι, δεν
αυξάνει την παραγωγή γάλακτος.
Απαγορεύονται
όσπρια, λάχανο, κουνουπίδι, μπαχαρικά, σκόρδο κ.α. ;
Οι
περισσότερες μητέρες στην πραγματικότητα μπορούν να φάνε μια μεγάλη
ποικιλία τροφίμων. Μέσα από το γάλα τα μωρά τους έχουν την δυνατότατα να απολαμβάνουν
ποικιλία γεύσεων που θα δοκιμάσουν αργότερα στην διατροφή τους με την εισαγωγή
των στερεών. Πολλές μητέρας βέβαια επιμένουν πως το μωρό τους εμφανίζει
περίεργη συμπεριφορά μετά την κατανάλωση συγκεκριμένου τροφίμου. Εάν το μωρό
σας νιώθει σταθερά άβολα μετά την έκθεση σε συγκεκριμένο τρόφιμο,
τουλάχιστον 2-3 φορές, αποφύγετε την κατανάλωση του για μερικές μέρες και
ελέγξτε τη συμπεριφορά του. Παρόλα αυτά οι κολικοί δεν οφείλονται κατά
κύριο λόγο στην διατροφή της μητέρας αλλά πιο πιθανά σε ανώριμο γαστρεντερικό,
κατάποση μεγάλου όγκου αέρα ή πιθανή
αλλεργία.
Αλλεργίες και θηλασμός
Παρότι ο
θηλασμός δρα προστατευτικά στις αλλεργίες, υπάρχουν σπάνια μωρά που θα
εμφανίσουν αλλεργίες κατά την διάρκεια του θηλασμού. Μια αλλεργία μπορεί να
επηρεάσει το Γαστρεντερικό σύστημα (εμετός , διάρροια, έντονοι κολικοί,
αιμορραγικές κενώσεις), το Δέρμα (έκζεμα, δερματίτιδα, κνίδωση), το
Αναπνευστικό σύστημα (καταρροή, βήχας, άσθμα), τα Μάτια, το Νευρικό σύστημα
κ.α.
Τα πιο
κοινά αλλεργιογόνα είναι το Αγελαδινό γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα , η Σόγια,
το Σιτάρι, το Καλαμπόκι, τα Αυγά, τα Φιστίκια. Αποχή του ύποπτου τροφίμου
τόσο σε φανερή όσο και σε κρυφή
μορφή είναι απαραίτητη για τουλάχιστον 2-3
εβδομάδες έτσι ώστε να μειωθούν ή και να εξαλειφθούν τα συμπτώματα. Για
παράδειγμα η πρωτεΐνη του
αγελαδινού γάλακτος μπορεί να παραμείνει
στο σώμα της μητέρας 1½ - 2
εβδομάδες, και 1½ - 2 εβδομάδες επιπλέον στο σώμα του μωρού. Επομένως η
αποχή θα έχει αποτέλεσμα εφόσον διαρκεί τουλάχιστον 1 μήνα.
Μπορεί η θηλάζουσα να πίνει καφέ;
Οι
περισσότερες θηλάζουσες μητέρες μπορούν να καταναλώσουν μια μέτρια ποσότητα καφεΐνης. Η Αμερικανική
Ακαδημία Παιδιατρικής ορίζει μία μέτρια πρόσληψη καφεΐνης στα 2-3 φλιτζάνια καφέ/ημέρα. Παρόλα αυτά ορισμένα
βρέφη είναι ευαίσθητα στην καφεΐνη ακόμη και με μικρές ποσότητες. Θα πρέπει να
γνωρίζεται πως η ευαισθησία ενός βρέφους στην καφεΐνη συνήθως μειώνετε με την
πάροδο του χρόνου.
Απαγορεύεται η κατανάλωση αλκοόλ
στον θηλασμό;
Η
Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής θεωρεί το αλκοόλ συμβατό με το θηλασμό .Η Περιστασιακή
κατανάλωση αλκοόλ, με σύνεση και τηρώντας βασικούς κανόνες δεν φαίνεται να
είναι επιβλαβής για το μωρό που θηλάζει. Εάν όμως καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες πιθανόν να επιφέρει
παρενέργειες όπως: υπνηλία και μη
φυσιολογική αύξηση βάρους του βρέφους, καθώς και μείωση της παραγωγής γάλακτος.
Οι
μητέρες που καταναλώνουν αλκοόλ σε περιορισμένες ποσότητες μπορούν γενικά να
θηλάσουν μόλις αισθανθούν νευρολογικά καλά. Λιγότερο από 2% του αλκοόλ που
κατανάλωσε η μητέρα φτάνει στο αίμα της και στο γάλα της. Το αλκοόλ δεν
συσσωρεύεται στο μητρικό γάλα, αλλά αποβάλλεται όπως αποβάλλεται και από το
αίμα. Άρα, όταν τα επίπεδα αλκοόλης στο αίμα πέσουν, το ίδιο συμβαίνει και με
τα επίπεδα στο γάλα. Το αλκοόλ φτάνει στα ανώτερα ποσοστά του στο αίμα και στο
γάλα της μητέρας περίπου ½-1 ώρα μετά την κατανάλωσή του.
Λάβετε υπόψη
σας την ηλικία του μωρού. Ένα νεογέννητο έχει πολύ ανώριμο ήπαρ και θα
επηρεαστεί περισσότερο από την αλκοόλη. Μέχρι την ηλικία των τριών μηνών, τα
μωρά μεταβολίζουν το αλκοόλ στο μισό χρόνο απ’ ότι οι ενήλικες. Ένα μεγαλύτερο
μωρό μπορεί να μεταβολίσει το αλκοόλ πολύ πιο γρήγορα απ΄ ότι ένα μικρότερο
βρέφος. Εκτός από την ηλικία του μωρού σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό της
αλκοόλης παίζει το βάρος της μητέρας, μεγαλύτερο βάρος πιο γρήγορος
μεταβολισμός, η κατανάλωση ή όχι φαγητού
μαζί με το αλκοόλ, το είδος και η ποσότητα του αλκοολούχου ποτού που
καταναλώθηκε.
Γενικά
προσπαθήστε να θηλάσετε 2 ώρες μετά την κατανάλωση μίας μερίδας αλκοόλ (250 ml μπύρα ή 150 ml κρασί ή 50 ml απεσταγμένο ποτό). Για κάθε
επιπλέον μερίδα αλκοόλ συστήνετε επιπλέον 2 ώρες αποχή από τον θηλασμό.
Συνοψίζοντας όλα
τα παραπάνω, στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι «κανόνες διατροφής»
για τις μητέρες που θηλάζουν. Οι κανόνες και οι περιορισμοί κάνουν άσκοπα πιο
δύσκολη τη ζωή της μητέρας και αποτελούν εμπόδιο για τον θηλασμό. Η θηλάζουσα
δεν χρειάζεται να αλλάξει τις διατροφικές της συνήθειες και να αποκλείσει τροφές προκαταβολικά. Οι
μητέρες παράγουν γάλα απόλυτα ικανοποιητικό σε ποσότητα και ποιότητα ακόμα και αν η διατροφή τους είναι ελλιπής σε
ενέργεια και θρεπτικά συστατικά.
Ιδανική διατροφή για μια θηλάζουσα είναι μια καλά ισορροπημένη διατροφή που βοηθά
την μητέρα να διατηρήσει την υγεία της, λαμβάνοντας υπόψη τυχόν ειδικές
ιατρικές παθήσεις πχ. Διαβήτης. Η επαρκής και ισορροπημένη διατροφή είναι
απαραίτητη για την διατήρηση της θηλάζουσας σε καλή ενεργειακή και ψυχολογική κατάσταση.
Ενέργεια
Οι θερμίδες που πρέπει να καταναλώνει η μητέρα
εξαρτώνται από παράγοντες όπως το βάρος
της, τη φυσική της δραστηριότητα και τον αριθμό των θηλασμών. Μια μητέρα για
παράδειγμα που θηλάζει αποκλειστικά έχει υψηλότερες ενεργειακές απαιτήσεις από
μια μητέρα που θηλάζει και δίνει και συμπλήρωμα. Οι περισσότερες γυναίκες που
θηλάζουν χρειάζονται περίπου 500 kcal επιπλέον
τους πρώτους 6 μήνες και 400 kcal
επιπλέον τους επόμενους 6 μήνες. Συνολικά 2.000 έως 2.500 kcal/ημέρα.
Απώλεια
βάρους κατά τον θηλασμό
Κατά την εγκυμοσύνη αυξάνονται οι λιποαποθήκες για να χρησιμοποιηθούν ως
αποθήκες ενέργειας κατά τον θηλασμό. Αυτά πρακτικά σημαίνει πως ακόμα και αν η
διατροφή της μητέρας είναι ελλιπής ενεργειακά το σώμα της θα μπορεί να παράγει
γάλα. Καλό όμως θα ήταν να αφήσετε τους πρώτους 2 μήνες το σώμα σας να συνέλθει
από τη γέννα και να εγκαταστήσει μια καλή παραγωγή γάλακτος.
Η επαναφορά βάρους θα πρέπει να γίνει με αργό και
σταθερό ρυθμό, περίπου 0,5 kg/εβδομάδα.
Ιδανικά να επανέρθετε στο βάρος προ εγκυμοσύνης κατά τον πρώτο χρόνο
ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή και καθημερινή σωματική δραστηριότητα.
Απότομες δίαιτες, δίαιτες σοκ και γρήγορο αδυνάτισμα οδηγούν σε εξάντληση της
μητέρας και μείωση της ποσότητας του παραγόμενου γάλακτος.
Αντί να μετράτε θερμίδες ακολουθήστε την πείνα σας
ως οδηγό για το πόσο θα τρώτε. Καταναλώστε 3 κύρια γεύματα/ημέρα και
τουλάχιστον 2 ενδιάμεσα μικρογεύματα/ημέρα.
Το Κλειδί για μια Υγιεινή Διατροφή είναι η Ποικιλία
και Ισορροπία. Ακολουθήστε μια μεικτή διατροφή που περιέχει υδατάνθρακες,
πρωτεΐνες και λιπαρά όπως ακριβώς και η Μεσογειακή Διατροφή.
Πρωτεΐνες
Οι πρωτεΐνες χτίζουν, επισκευάζουν και διατηρούν υγιείς τους ιστούς του σώματος.
Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι το άπαχο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα
θαλασσινά, το γάλα και τα προϊόντα του, τα αυγά, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια.
Υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες προσφέρουν ενέργεια στον οργανισμό.
Επιλέξτε σύνθετους υδατάνθρακες όπως φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής
άλεσης. Προσφέρουν μεγαλύτερης διάρκειας ενέργεια, ενισχύουν το αίσθημα του
κορεσμού και βοηθούν την λειτουργία του εντέρου.
Λιπαρά
Η σύσταση του μητρικού γάλακτος σε λιπαρά οξέα
μπορεί να αλλάξει ανάλογα με την ποιότητα του διαιτητικού λίπους που λαμβάνει η
μητέρα που θηλάζει. Επιλέξτε καλές πηγές λιπαρών οξέων όπως ελαιόλαδο, ξηρούς
καρπούς, σπόρους, αβοκάντο, λιπαρά ψάρια.
Καταναλώστε
Λιπαρά Ψάρια
Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία συνιστά ο
θηλάζουσες μητέρες να λαμβάνουν 200-300 mg/ημέρα ω-3 λιπαρά οξέα μακράς αλύσου και
συγκεκριμένα DHA
(δοκοσαεξανοϊκό οξύ). 1-2 μερίδες λιπαρών ψαριών την εβδομάδα, πχ. σαρδέλα,
τόνος, σολομός, πέστροφα), εξασφαλίζουν επαρκή συγκέντρωση DHA στο μητρικό γάλα. Το DHA ενισχύει την λειτουργία του εγκεφάλου και βοηθά στην
ανάπτυξη των ματιών.
Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος και το
Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ συμβουλεύουν την αποφυγή κατανάλωσης σκουμπρί, καρχαρία και ξιφία επειδή περιέχουν
υψηλά επίπεδα υδραργύρου. Μολυσματικοί παράγοντες είναι επιβλαβείς για έγκυες , θηλάζουσες και παιδιά.
Ασβέστιο
Το ασβέστιο αποτελεί βασικό δομικό συστατικό των οστών. Είναι
απαραίτητο για την υγιή ανάπτυξη των οστών και την καλή λειτουργία του νευρικού
συστήματος, συντελεί στην πήξη του αίματος και στην ορμονική λειτουργία. Βοηθά
στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, στην πρόληψη της καρδιακής νόσου, της
οστεοπόρωσης, της δυσκοιλιότητας και κάποιων μορφών καρκίνου. Στο ανθρώπινο
σώμα βρίσκονται περίπου 1200 γρ ασβεστίου, εκ των οποίων το 99% είναι
αποθηκευμένο στα οστά και στα δόντια.
Η ποσότητα ασβεστίου στο μητρικό γάλα δεν επηρεάζεται από την
την διατροφή της μητέρας. Οι θηλάζουσες μάλιστα έχουν τις ίδιες απαιτήσεις σε
ασβέστιο με τις μη θηλάζουσες.
Συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις Ασβεστίου (Food and Nutrition Board,
Institute of Medicine, National Academy of Sciences, 2010)
14 – 18 ετών 1.300 mg/ημέρα
19 – 30 ετών 1.000 mg/ημέρα
31 έως 50 ετών 1.000 mg/ημέρα
14 έως 18 ετών, έγκυες/ θηλάζουσες 1.300 mg/ημέρα
19 έως 50 ετών, έγκυες/ θηλάζουσες 1.000 mg/ημέρα
1000 mg ασβεστίου καλύπτονται από την κατανάλωση 3 μερίδων
γαλακτοκομικών.
Εάν δεν πίνετε γάλα καλές πηγές ασβεστίου αποτελούν
επίσης το γιαούρτι, το τυρί, το σουσάμι, το παστέλι, τα αμύγδαλα, τα ξερά
φασόλια, τα σκούρα πράσινα λαχανικά και τα μικρά ψάρια (μαρίδα, γαύρος,
σαρδέλα).
Την απορρόφηση του ασβεστίου εμποδίζουν η
υπερκατανάλωση αλατιού, η καφεΐνη, τροφές που περιέχουν οξαλικά (πχ.κακάο,
σοκολάτα), η υπερκατανάλωση αλκοόλ και η μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών. Αντίθετα
την απορρόφηση του ασβεστίου ενισχύουν, η βιταμίνη D και το όξινο περιβάλλον που μπορεί να δημιουργήσει
για παράδειγμα ένα ποτήρι λεμονάδα ή
πορτοκαλάδα.
Βιταμίνη
D
H
βιταμίνη D βοηθά
το σώμα να απορροφήσει το ασβέστιο. Μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για
οστεοπόρωση, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη και διάφορες αυτοάνοσες ασθένειες.
Η κύρια πηγή της βιταμίνης D είναι ο
ήλιος. Με δεδομένο ότι το
μητρικό γάλα είναι ικανοποιητικό σε βιταμίνη D μόνο εάν η μητέρα δεν έχει η
ίδια έλλειψη, τουλάχιστον 5-30 λεπτά έκθεσης στον ήλιο καθημερινά
από τις 10 μέχρι τις 3, χωρίς αντηλιακό και αποκαλύπτοντας μεγάλη επιφάνεια του
σώματος, είναι απαραίτητη. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D είναι το μουρουνέλαιο,
τα λιπαρά ψάρια, τα αυγά (ο κρόκος) και
το συκώτι.
Σίδηρος
Ο σίδηρος είναι συστατικό της αιμοσφαιρίνης και της
μυοσφαιρίνης και είναι αποθηκευμένος στο σώμα με τη μορφή φεριττίνης και
αιμοσιδηρίνης αντίστοιχα . Ο σίδηρος της αιμοσφαιρίνης συμμετέχει στην μεταφορά
οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς ενώ ο σίδηρος της μυοσφαιρίνης
αποθηκεύει οξυγόνο για τις ανάγκες των μυών.
Τα επίπεδα του σιδήρου στο μητρικό γάλα δεν
επηρεάζονται από την διατροφή της
μητέρας. Η επαρκής κάλυψη των αναγκών σιδήρου βοηθά την θηλάζουσα να διατηρήσει
την ενέργεια της. Σημαντικό πλεονέκτημα του θηλασμού είναι η καθυστέρηση του
εμμηνορροϊκού κύκλου για τουλάχιστον μερικούς μήνες.
Οι καλύτερες πηγές σιδήρου είναι το συκώτι, το κόκκινο κρέας,
τα πουλερικά, το ψάρι και τα οστρακοειδή, όπου ο σίδηρος βρίσκεται στην εύκολα
απορροφήσιμη μορφή του (αιμικός σίδηρος). Ενώ καλές πηγές σιδήρου αποτελούν και
τροφές μη ζωικές (μη αιμικός σίδηρος) όπως τα όσπρια, το σπανάκι, οι ξηροί καρποί και
τα αποξηραμένα φρούτα.
Για μεγαλύτερη απορρόφηση συνδυάστε τις πηγές σιδήρου με
τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C, όπως εσπεριδοειδή, φράουλες,
κίτρινες πιπεριές και χυμό ντομάτας. Ο σίδηρος παρουσία βιταμίνης C απορροφάται
3 φορές περισσότερο από τον ανθρώπινο οργανισμό. Επίσης το β- καροτένιο που βρίσκουμε στο καρότο και το μηλικό
οξύ που βρίσκουμε στη λευκό κρασί ενισχύουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Ενίσχυση της απορρόφησης του σιδήρου προσφέρει και το φυλλικό
οξύ, κύρια πηγή του αποτελούν
τα σκούρα πράσινα λαχανικά. Η ταυτόχρονη κατανάλωση πηγών ασβεστίου, όπως γάλα,
γιαούρτι, τυρί, παρεμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου.
Ενδεικτικά η
διατροφή της θηλάζουσας θα πρέπει να περιλαμβάνει:
Ομάδα τροφίμων
|
1ο εξάμηνο θηλασμού
|
2ο εξάμηνο θηλασμού
|
Γάλα και γαλακτοκομικά
|
3 μερίδες/ημέρα
|
3 μερίδες/ημέρα
|
Δημητριακά (ψωμί,
ζυμαρικά, ρύζι ), πατάτα
|
6-8 μερίδες/ημέρα
|
5-7 μερίδες/ημέρα
|
Φρούτα
|
3-4 μερίδες/ημέρα
|
3-4 μερίδες/ημέρα
|
Λαχανικά
|
4 μερίδες/ημέρα
|
4 μερίδες/ημέρα
|
Κόκκινο κρέας
Λευκό κρέας
|
2-3 μερίδες/ εβδομάδα
|
2-3 μερίδες/ εβδομάδα
|
Αυγά
|
4-5 μερίδες/ εβδομάδα
|
4-5 μερίδες/ εβδομάδα
|
Ψάρια και θαλασσινά
|
2-3 μερίδες/ εβδομάδα
|
2-3 μερίδες/ εβδομάδα
|
Όσπρια
|
Τουλάχιστον
3 μερίδες/ εβδομάδα
|
Τουλάχιστον
3 μερίδες/ εβδομάδα
|
Λίπη, έλαια, ελιές, ξηροί
καρποί
|
4-5 μερίδες/ημέρα
|
4-5 μερίδες/ημέρα
|
Συμβουλευθείτε τον Διαιτολόγο σας
για τυχόν διατροφικές ελλείψεις αλλά και για μια εξατομικευμένη διατροφή.
Να θυμάστε πως οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά τους. Η
εγκυμοσύνη και ο θηλασμός αποτελούν ιδανική περίοδο για υιοθέτηση καλών διατροφικών συνηθειών που θα ακολουθήσει όλη η
οικογένεια τους επόμενους μήνες.
Πηγές
- Black RE, Victora CG, Walker SP, and the Maternal and Child Nutrition Study Group.Maternal and child undernutrition and overweight in low-income and middle-income coutries. Lancet 2013; pubished online
- World Health Organization. Exclusive breastfeeding http://www.who.int/nutrition/topics/exclusive_breastfeeding/en
- Dusdieker, L. et al. Effect of supplemental fluids on human milk production. J Pediatr 1985; 106(2):207-11.
- Sferra TJ, Heitlinger LA. Gastrointestinal gas formation and infantile colic. Pediatr Clin North Am 1996 Apr;43(2):489-510
- Muraro A, et al. Dietary prevention of allergic diseases in infants and small children. Pediatr Allergy Immunol. 2004 Aug;15(4):291-307
- American Academy of Pediatrics Committee on Drugs. Transfer of drugs and other chemicals into human milk. Pediatrics 2001;108:776
- Ho E, Collantes A, Kapur BM, et al. Alcohol and breast feeding: calculation of time to zero level in milk. Biol Neonate 2001; 80:219.
- Koren G. Drinking alcohol while breastfeeding: Will it harm my baby? Canadian Family Physician 2002;48:39-41.
- Mennella JA. Alcohol’s Effect on Lactation. Alcohol Research & Health 2001; 25(3):230-234.
- La Leche League International. 2015. What about drinking alcohol and breastfeeding? http://www.llli.org/faq/alcohol.html
- Institute of Medicine (US) Committee on Nutritional Status During Pregnancy and Lactation. Nutrition During Lactation. National Academies Press (US) ; 1991
- LINKAGES. Maternal nutrition during pregnancy and lactation: LINKAGES Project, 2004: 1-6.
- Section on Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2012; 129:e827.
- La Leche League International. 2016. Maternal nutrition during breastfeeding. http://www.llli.org/nb/nbmarapr04p44.html